Ossowiecki Stefan (1877–1944), inżynier technolog-chemik, jasnowidz. Ur. 22 VIII w Moskwie, był synem Jana, inżyniera technologa, asystenta profesora D. Mendelejewa, właściciela fabryki farb i lakierów, i Bony z Newlin-Nowohońskich, 2. v. Kriegerowej. Miał siostry: Wiktorię, żonę gen. Jana Jacyny (zob.), Wandę, żonę sędziego Ottona Missuny, oraz braci: Stanisława, prawnika, Henryka, inżyniera chemika, i Eugeniusza, radcę Najwyższej Izby Kontroli. W wieku 17 lat ukończył korpus kadetów w Moskwie, w r. 1899 Instytut Technologiczny w Petersburgu, po czym odbył półtoraroczną praktykę w zakładach chemicznych Cassela we Frankfurcie nad Menem. Po powrocie do Rosji pracował w kilku zakładach przemysłu chemicznego, m. in. w fabryce papieru w Dobruszy na Podolu, a następnie został współwłaścicielem fabryki ojca. Po rewolucji lutowej 1917 wchodził do zarządu Związku Wojskowych Polaków w Moskwie. Później był przez kilka miesięcy więziony. Po przyjeździe w r. 1918 do Polski zamieszkał O. w Warszawie, gdzie pozostał do końca życia. W r. 1920 działał w Polskim Czerwonym Krzyżu. Pracował na wysokich stanowiskach w różnych przedsiębiorstwach przemysłowych: w Tow. Zakładów Żyrardowskich (1919–25), Spółce Akcyjnej Widzewska Manufaktura (do r. 1927), Warszawskim Przedsiębiorstwie Budowlanym (do r. 1933), Przedsiębiorstwie Robót Inżynieryjno-Budowlanych F. Oppman i H. Kozłowski, Warszawsko-Śląskiej Spółce Węglowej i Tow. Przemysłu Chemicznego. Poza tym był O. współzałożycielem i wiceprezesem rady nadzorczej Banku dla Handlu Zagranicznego w Warszawie (do r. 1928) i członkiem zarządu Huty Szkła «Jamna» w Dobrach Grajewo (od r. 1932).
Już we wczesnych latach młodzieńczych ujawniły się u O-ego zdolności telepatyczne, medialne i telekinetyczne. Zaintrygowany tym O. udał się do zamieszkałego w Homlu znanego w Rosji jasnowidza Worobieja, od którego uzyskał wiele cennych wskazówek co do sposobu ćwiczenia i doskonalenia zdolności parapsychicznych. W Warszawie O. przeprowadzał z dużym powodzeniem liczne eksperymenty parapsychologiczne, które przyniosły mu rozgłos w kraju i za granicą. Nigdy nie pobierał za nie honorariów. Uważał, że osiągnięcia swych wyników zawdzięcza przede wszystkim umiejętnościom skupienia uwagi i koncentracji myśli. Nie traktował tych zjawisk jako nadprzyrodzone i był rzecznikiem ścisłego ich badania, starając się o udział ludzi nauki w eksperymentach. Przebieg wielu doświadczeń był protokołowany, a rezultaty publikowane w pismach naukowych. Utrzymywał kontakt z najwybitniejszymi zagranicznymi znawcami parapsychologii, jak: Ch. Richet, E. Osty, G. Geley, W. Neuman, A. Schrenck-Notzing. Jak sam podkreślał, był pod wielkim wpływem profesorów francuskich Richeta i Geleya oraz poety polskiego Józefa Jankowskiego. Szczególnie wybitne wyniki uzyskiwał O. w dziedzinie jasnowidzenia, przy czym potrzebował na ogół fizycznego kontaktu z jakimś przedmiotem należącym do osoby, której jasnowidzenie dotyczyło (tzw. psychometria), a także w zakresie tzw. kryptoskopii, tj. odczytywania zakrytego pisma lub rysunków. Przejściowo natomiast zajmował się psychokinezą, czyli uruchamianiem przedmiotów na odległość, zaś bardzo rzadko bilokacją, tj. rozdwajaniem osobowości. Warto zauważyć, że O. nie wiązał jasnowidzenia z telepatią. W eksperymentach swych uzyskiwał przeważnie trafne wyniki, aczkolwiek czasem się mylił. Eksperymenty traktował O. naturalnie, unikając jakiejkolwiek sensacji czy reklamy. Po doświadczeniach był zwykle zmęczony i przez pewien czas miał osłabioną pamięć.
W czasie swojej długoletniej działalności O. otrzymywał liczne dowody wdzięczności od osób, którym dopomógł, np. przez wykrycie sprawców kradzieży, wskazanie miejsca pobytu osób poszukiwanych, odnalezienie rzeczy zaginionych, określenie rodzaju przedmiotów na podstawie odkopanych fragmentów, ustalenie miejsca pochowania zaginionych itd. Doświadczeniami jego interesowało się wiele osobistości, jak: Juliusz Osterwa, Leon Petrażycki, Józef Piłsudski, Kazimierz Sosnkowski, Karol Szymanowski, Andrzej Wierzbicki, również zza granicy. Wyniki swoich przemyśleń oraz opisy eksperymentów zawarł O. w książce Świat mego ducha i wizje przyszłości (W. 1933, Chicago 1970), w której ponadto przedstawił własne amatorskie poglądy filozoficzne i historiozoficzne z akcentami mistycznymi na temat poznawania natury, rozumienia sensu życia, doskonalenia wiedzy i psychiki, losów cywilizacji itp. Swoje zdolności tłumaczył w tej książce jako «dar natury, pochodzący od Ducha Jedynego we Wszechświecie», ale wyjaśniał też, że osiąganie dobrych wyników zależy od usilnego kształcenia woli i rozwijania własnej psychiki. O. nie miał metafizycznych zdolności widzenia przyszłości zjawisk ogólnych, wszystkie jego doświadczenia dotyczyły zdarzeń przeszłych lub współczesnych. Wymienione w tytule książki «wizje przyszłości» były rezultatem jego spekulacji rozumowych. Sam zresztą odcinał się od wszelkiego rodzaju przepowiedni, wróżb lub proroctw, chociaż prasa popularna czasem mu je przypisywała. Był wierzącym katolikiem.
O. utrzymywał rozlegle kontakty towarzyskie z wieloma przedstawicielami najwyższych sfer stolicy. Był osobą powszechnie znaną, człowiekiem o okazałej postawie, ujmującym sposobie bycia, życzliwym, skromnym. Wygłaszał referaty na niektórych zebraniach i zjazdach ezoterycznych i metapsychicznych, m. in. często w Polskim Tow. Metapsychicznym i Związku Synarchicznym. W r. 1925 został członkiem komitetu Ligi Zjednoczenia Duchowego w Warszawie. Brał udział w seansach Polskiego Tow. Badań Psychicznych, m. in. z Janem Guzikiem i Teofilem Modrzejewskim, występującym pod pseud. Franek Kluski. Był współzałożycielem i członkiem honorowym Polskiego Tow. Parapsychologicznego, powstałego w r. 1938 z połączenia kilku istniejących uprzednio towarzystw ezoterycznych. Został także członkiem honorowym Międzynarodowego Instytutu Metapsychicznego w Paryżu.
W okresie okupacji niemieckiej O. zajmował się dorywczo pośrednictwem w transakcjach handlowych. Jednocześnie nie szczędził swoich zdolności i umiejętności, by przynieść ulgę bardzo wielu ludziom zatroskanym o swoich najliższych, uwięzionych lub zesłanych do obozów koncentracyjnych, przez określenie ich miejsca pobytu, stanu zdrowia itd. Nie ma pewności, czy O. przewidział swój los, choć są relacje potwierdzające, np. jego żony. O. zginął podczas powstania warszawskiego zamordowany w ruinach byłego gmachu Głównego Inspektoratu Sił Zbrojnych przy Alejach Ujazdowskich w dużej grupie ludzi zagarniętych z mieszkań przez Niemców 5 VIII 1944; wraz z nim przepadła podręczna walizeczka, w której miał przygotowane materiały rękopiśmienne do filmu „Oczy, które widzą” i do książki Nieśmiertelność. W zrujnowanym mieszkaniu O-ego zaginęły również oryginalne dokumenty i protokoły jego doświadczeń, jednak znaczna ich część została uprzednio opublikowana w omówionej już książce, w prasie codziennej i czasopismach specjalnych za granicą.
O. był żonaty dwukrotnie: w r. 1922 z Rosjanką Aliettą (Anną) de la Carrièrre, z którą rozszedł się w r. 1930; po raz drugi ożenił się w lipcu 1939 z Zofią Marią ze Skibińskich, 1. v. Gustawową Świdową, której syn Marian Świda przyczynił się do nowego wydania książki swego ojczyma.
Portret olejny O-ego z r. 1938 pędzla B. Czedekowskiego, zaginiony podczas powstania warszawskiego, znany obecnie z reprodukcji fot.; Fot. w: Arch. B. Narod., sygn. BN I F. 15858/II-6, 15872/II-6, Arch. Dok. Mechan. w W., Ossowiecki S., Świat mego ducha i wizje przyszłości, Chicago 1976; – Enc. Warszawy; Ilustr. Enc. Trzaski, V 455 (telepatia); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, II (fot.); Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Who’s Who in Central and East-Europa, Zürich 1937; Rocznik Informacyjny o Spółkach Akcyjnych w Polsce, 1929 poz. 14, 523, 1222, 1930 poz. 1162, 1411; Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu, 1932 poz. 5278, 1938 poz. 4832, 5911; – Boruń K., Manczarski S., Tajemnice parapsychologii, W. 1977; Felsztyn T., Poza czasem i przestrzenią. Zjawiska pozazmysłowe, Londyn 1960 s. 13, 15, 78–80, 103; Geley G., L’Ectoplasmie et la clairvoyance, Paris 1924 s. 29–34 (życiorys, fot.), 35–99, 104 (autograf O-ego); Goodman J., Psychic Archaeology. Time Machine to The Past, Berkley 1977 s. 31–53 (The Polish Wizard); Jankowski J., Zjawiska psychiczne i ich badanie, W. 1921; Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu, W. 1933 s. 78, 94; Kwestia Wojska Polskiego w Rosji w 1917 r., W. 1936; Ostrander Sh., Schroeder L., Psychic Discoveries Behind the Iron Curtain, New York 1971; ciż, The ESP Papers. Scientits Speak Out from Behind the Iron Curtain, New York 1976; Rejdak Z., Drbal K., Perspektivy telepatie, Praha 1970; Richet Ch., Notre sixième sens, Paris [b. r.] s. 69, 160–76, 217, 231, 243, 247; Schwartz S. A., The Secret Vaults of Time – Psychic Archaeology’s Quest for Man’s Beginnings, New York 1978; Sudre R., Compte rendu du 2e Congrès International de Recherches Psychique, Paris 1923 s. 201; Szczepański L., Okultyzm. Fakty i złudzenia, Kr. 1937 s. 12, 13 (fot.), 141–51; Szmurło P., Świat nadzmysłowy i metody jego badania, Wyd. 2., W. [1928] s. 31–2; Tuwanowa Z., Inż. Stefan Ossowiecki. Polski jasnowidz, W. 1927; Wasiutyński J., Geniet og det overnaturlige, Oslo 1951; tenże, Kopernik, twórca nowego nieba, W. 1938 s. 600–4; Wspomnienia o Leonie Reynelu, W. 1933 s. 225 (fot.); – Comte H., Zwierzenia adiutanta. W Belwederze i na Zamku, W. 1975; Grzymała-Siedlecki A., Niepospolici ludzie w dniu swoim powszednim, Kr. 1962 s. 278–94 (i następne wyd.); Lednicki W., Pamiętniki, Londyn 1967; Nałkowska Z., Dziennik czasu wojny, W. 1972 s. 343, 487; Olchowicz K., Ćwierć wieku z „Kurierem Warszawskim” (1914–1939), Kr. 1974; Piłsudska A., Wspomnienia, Londyn 1960 s. 279; Rabska Z., Moje życie z książką. Wspomnienia, Wr. 1964 II; Witos W., Moja tułaczka, W. 1967; – „Głos Pol.” (Buenos Aires) 1975 nr 13–33; „Goniec Warsz.” 1937 nr 329 s. 1, nr 331 s. 5, 1938 nr 173 s. 10, nr 184 s. 8, nr 190 s. 10, nr 354 s. 9 (fot); „Hejnał” (Wisła) 1929 nr 12; „Ilustr. Kur. Codz.” 1935 nr 57 (dod. „Kur. Metapsychiczny” nr 9), 1937 nr 331 (dod. „Kur. Metapsychiczny” nr 15), nr 333 s. 7 (rys.), 1939 nr 186; „International Journal of Parapsychology” 1962 s. 59–74, 1965 s. 259–80; „Journal of the Society for Psychical Research” (London) Vol. 21 s. 259–63; „Kulisy” 1975 nr 47–51, 1976 nr 1 (fot. portretu); „Kur. Warsz.” 1933 nr 77 s. 4–5; „Lotos” 1935 nr 1 s. 24–5, nr 7–8 s. 239, 1937 nr 1 s. 5, 1938 nr 4 s. 134–6, nr 7–8 s. 263; „Mówią Wieki” 1969 nr 2 s. 26–8 (fot.); „Orzeł Biały” (Londyn) 1951 nr 31–2 s. 10, nr 33 s. 7, 1973 nr 108–9 s. 21–2; „Pięć Rzek” (Ciechanów) 1963 nr 2 s. 1–3; „Proceedings of the Society for Psychical Research” (London) Vol. 42: 1933 s. 345–51; „Przekrój” 1974 nr 1513 s. 16–17 (fot.); „Revue Metapsychique” 1921 nr 5, 1923 nr 2 s. 80–8, nr 6, 1925 nr 6 s. 399–408, 402 (fot.), 1929 nr 2 s. 99; „Stolica” 1972 nr 9, 37, 43, 53, 1973 nr 11, 12, 1977 nr 33, 1978 nr 28; „Synarchista” 1937 nr 3 s. 15–16; „Światowid” 1932 nr 4 s. 4 (fot.), 1936 nr 17, 1937 nr 19 s. 12–13 (fot.); „Tyg. Demokr.” 1967 nr 14 s, 6 (fot.), 1970 nr 28–52, 1971 nr 1–21, 1972 nr 7–22, 1974 nr 3 s. 20 (fot.); „Tyg. Kult.” 1968 nr 35 s. 7; „Wiad. Liter.” 1933 nr 495; „Wieczór” (W.) 1947 nr 134–74; „Zagadnienia Metapsychiczne” 1924 nr 2 s. 90–8, 1925 nr 7–8 s. 406–10, 1926 nr 9–10 s. 24–7, 1927 nr 13–16 s. 53; „Za i Przeciw” 1959 nr 27–35, 39; – Arch. m. Warszawy: sygn. Kor. XI-1815; B. Narod.: rkp. III. 5971; B. Ossol.: rkp. 12217/II; – Informacje Wandy Kemilew, Mariana J. Świdy i Wacława Szyszkowskiego.
Jerzy Kubiatowski